بازگشت
امشب يلدا
ارسالي بهمن بهمني ارسالي بهمن بهمني

 

شب يلدا، دراز ترين  شب سال

 

شب اول زمستان [30 قوس (اذر)] را شب چله می گویند. زیرا در پندار مردمان خطهء ما، کشف آتش توسط هوشنگ، پادشاه پیشدادی در دهم دلو( بهمن ماه) صورت گرفته است و فاصله اول دی تا دهم بهمن چهل روز است و این چهل روز اول زمستان را نیاکانمان چله بزرگ می گفتند. پس از آن چله کوچک شروع میشود که بیست روز از ماه دلو( بهمن) و بیست روز از ماه حوت ( اسفند ماه) را شامل می شد. همچنین در فرهنگ مردم عامیانه بیست روز آخر ماه دلو(بهمن) به چله کوچک معروف است.

 

از نظر نجومی در کوتاهترین روز سال، خورشید در دورترین نقطه جنوبی از استوا قرار می گیرد و شب در بلندای وسعت تیرگی، میدان دار جهالت است. به باور نیاکان ما در شب یلدا که بلند ترین و شوم ترین شب سال است، نبرد سنگینی میان نور و تاریکی در می گیرد که سر انجام به شکست تاریکی و زایش دوباره نور می انجامد. بطوریکه امروز در ادبیات شعری ما این ضرب المثل برای نبرد ظفرنمون نور رایج است " پایان شب سیه سپید است".

 

زیرا در فردای این نبرد زندگی بخش طبیعت َ جان، روز با دمیدن خورشید َ روشنایی آفرین، بزرگ و بزرگتر می شود و تابش نور افزون تر می گردد تا در تولد بهار به تعادل دلخواه می رسد و طبیعت را نشو نمایی از بر انگیختگی زنده گی در مداری نوین فرا می گیرد. به همین منظور است که نیاکان ما شب آخر پائیز را شب زایش مهر و یا زایش خورشید می نامیدند و به یمن آن جشن باشکوهی بر پا می کردند. و رسم بر این بود که پیران و پاکان نیاکان ما به تپه ای می رفتند و با لباس نو طی مراسمی از آسمان می خواستند که آن " رهبر بزرگ " را برای رهایی آدمیان گسیل دارد. زیرا باور داشتند که نشانه شب یلدا، ستاره ای است که بالای کوهی بنام کوه پیروزی پدیدار خواهد شد و همراه موبد بزرگ دعایی می خواندند که هنوز قسمتی از آن در کتاب " بهمن یشت " برجای مانده است.

 

آن شب که سرورم زاید

نشانه ای از ملک آید

ستاره از آسمان ببارد

هم آنگونه که رهبرم در آید

ستاره اش نشان نماید

 

از نظر لغوی، یلدا واژه ای است سریانی به معنای تولد و یا زاده شدن است که ابوریحان بیرونی آن را " شب زادان" ترجمه کرد ه اند.

 

رومیان پس از گرویدن به دین مسیحیت تا سیصد سال، روز مشخصی را برای تولد عیسی مسیح نمی شناختند تا اینکه کلیسا، جشن تولد مهر را به عنوان زاد روز عیسی پذیرفت. دلیل اینکه امروز بابا نوئل با لباس و کلاه موبدان ظاهر می شود و همچنین برپا داشتن درخت سرو و ستاره بالای آن در ایام کریسمس همگی یادگار و یادمان و یاد آور جشن مهر و مهربانیها و مهرورزی هاست.

 

در شب یلدا نیاکانمان در کنار آتش گرد آمده و به ترانه خوانی و پایکوبی می پرداختند. امروز هم دربسياری از گوشه و کنار سرزمين های تاريخي ما آئین شب یلدا را به خوردن آجیل مخصوص، تربوز، انار و شیرینی و میوه های خشک و تر دیگر در پرتو روشنایی شمع و یا نور چراغ، با شکوه هرچه تمامتر در سرسرای َ خانه و کاشانه شان جشن می گیرند و به رقص و آواز و پایکوبی می پردازند.

 

 


 

يلدا

گرد آمديم :

              شبچره ای بود و آتشي،

گفت و شنيد و قصه و نقلي ز سير و گشت...

وقتي که برشگفت گل هندوانه،سرخ

در اوج سرگذشت،

يلدا،شب بلند،شب بي ستاره گي

لختي به تن طپيد و به هم رفت و در هم شکست .

با خانه مي شديم که گرد سپيده دم

بر بام مي نشست .

                            

                         سياوش کسرايي

 

 


December 21st, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي